�

W Polsce jest dzisiaj oko�o 200 tys. dzia�aczy. Co dziesi�ty z nich jest cz�onkiem organizacji zwi�zkowej po cichu inspirowanej przez pracodawc� w celu unieszkodliwienia innych struktur.

Udawani zwi�zkowcy

W kultowym filmie Stanis�awa Barei „Mi�” prezes klubu sportowego T�cza wychwalany jest tak: „�ubu-dubu, �ubu-dubu, niech �yje nam prezes naszego klubu. Niech �yje nam! To �piewa�em ja – Jarz�bek”. Dzisiaj takimi Jarz�bkami s� zwi�zkowcy, kt�rzy dogaduj� si� z zarz�dami firm i zamiast reprezentowa� interesy pracownik�w, do czego teoretycznie s� powo�ani, po cichu wspieraj� pracodawc�w, �ami� strajki i neutralizuj� negatywne nastroje pracownik�w w stosunku do pracodawc�w.

Dlatego coraz cz�ciej zarz�dy firm, kt�re nie radz� sobie ze zwi�zkami zawodowymi, zak�adaj� w�asne organizacje tego typu. Okre�la si� je mianem „��tych” albo „prezesowskich”. Wobec utajnionych �amistrajk�w realni dzia�acze zwi�zkowi s� bezradni. Wiedz� o nich niewiele, „��te” grupy nie naruszaj� prawa, a udowodnienie kolaboracji z pracodawc� jest niemal niemo�liwe.

Jeden z takich zwi�zk�w dzia�a w du�ej sieci handlowej. Pom�g�, wspieraj�c polityk� zarz�du, zablokowa� wyp�aty jubileuszowych nagr�d i zamrozi� fundusz socjalny. Chocia� dzia�acze zak�adowej „S” nie chcieli si� na to zgodzi�, z inspiracji m.in. dyrektora sprzeda�y sieci grupa pracownik�w centrali za�o�y�a w�asny zwi�zek. W pe�ni popar� on rozwi�zania proponowane przez zarz�d. W efekcie zosta�y wprowadzone.

– Zwi�zek „��ty” to organizacja spolegliwa wzgl�dem pracodawcy, cz�sto, cho� nie jest to regu�a, animowana przez niego, zawsze podatna na jego wp�yw – ocenia Jan Czarzasty z SGH.

Adam Mrozowicki z Uniwersytetu Wroc�awskiego szacuje, ze z 2 mln zwi�zkowc�w w Polsce 5–10 proc. nale�y do zwi�zk�w „prezesowskich”. Wiadomo, ze najcz�ciej nie nale�� oni do g��wnych central. Trzeba ich szuka� w�r�d 600 tys. zrzeszonych w pozosta�ych grupach. – „��te” zwi�zki s� tam, gdzie istniej� cztery organizacje lub wi�cej – t�umaczy Andrzej Kropiwnicki, przewodnicz�cy mazowieckiego regionu „S”.

Te struktury to problem, wobec kt�rego centrale zwi�zkowe s� bezradne. – Niewiele mo�na zrobi� – przyznaje Grzegorz Ilka, rzecznik OPZZ. Je�eli ju� taki zwi�zek powstanie, walka z nim jest niemal niemo�liwa.

Jednak zdaniem rzecznika „S” Marka Lewandowskiego kryzys nie jest gleb�, kt�ra sprzyja „prezesowskim” organizacjom. To bardziej kwestia mentalno�ci cz�ci mened�er�w, szczeg�lnie m�odych wilk�w gotowych na wszystkie chwyty. Ich wyobra�nia jest nieograniczona. Grzegorz Ilka wspomina przypadek sprzed kilku lat, kiedy inwestor z po�udnia Europy naby� zak�ad poligraficzny w jednym z du�ych miast i natychmiast powo�a� tam „��t�” organizacje. Potem wyda� mn�stwo pieni�dzy na wypo�yczalnie sprz�tu turystycznego wysokiej klasy, kt�ra odda� w dzier�aw� zwi�zkowi. Cz�onkowie mogli wypo�ycza� za darmo. „S” i OPZZ niemal przesta�y istnie�, bo wi�kszo�� zwi�zkowc�w zasili�a szeregi nowej grupy.

Sprawa w budowlanej sieci handlowej, kt�r� opisali�my powy�ej, jest wzorcowym przyk�adem dzia�ania „��tego” zwi�zku. Kiedy w ub. roku pojawi�y si� pog�oski o s�abej kondycji finansowej firmy, przedstawiciele „S” zostali zaproszeni do centrali na spotkanie. Na miejscu si� okaza�o, �e sie� chce wstrzyma� wyp�at� przyznawanych co 5 lat jubileuszowych nagr�d i zamrozi� bezterminowo fundusz socjalny, co oznacza�o m.in. utrat� po�yczek remontowych, dop�at do ksi��ek, zapom�g, paczek �wi�tecznych. Dzia�acze „S” byli zaskoczeni – nikt wcze�niej nie konsultowa� z nimi takich propozycji. W efekcie je odrzucili.

Zwi�zkowcy poszli jednak na ugod� w kwestii funduszu socjalnego. Zosta�by zamro�ony na dwa lata, a w mi�dzyczasie �rodki z niego posz�yby na podwy�ki. Zwi�zkowcy chcieli podwy�ek kwotowych, dla wszystkich po r�wno, a kierownictwo – procentowych i przyznawanych indywidualnie. – Fina� spotkania by� taki, �e �wczesny dyrektor ds. sprzeda�y stwierdzi�, i� b�d� zmuszeni si�gn�� po inne rozwi�zanie – m�wi Mariusz W�odarczyk, przewodnicz�cy zak�adowej „S”. Tym rozwi�zaniem okaza�o si� za�o�enie „��tego” zwi�zku zawodowego. Na jego czele stan�� szef dzia�u kontrolingu, a w prezydium zasiada�a asystentka prezesa. W centrali du�ej sieci bez problemu zebrano 10 wymaganych do za�o�enia zwi�zku os�b. W pierwszej uchwale nowej struktury czytamy, �e „g��wn� przes�ank� do za�o�enia zak�adowej organizacji zwi�zkowej jest ch�� wp�ywania na kszta�t zmian wprowadzanych do regulamin�w zak�adowych dotycz�cych wszystkich pracownik�w firmy [nazwa do wiadomo�ci redakcji]”. Nowo powsta�y zwi�zek nie mia� zastrze�e� do propozycji zarz�du. Przez wzgl�d na brak porozumienia mi�dzy „S” a now� organizacj� zarz�d wprowadzi� swoje zmiany.

Rzadko kiedy udaje si� znale�� tak oczywisty przyk�ad „prezesowskiego” zwi�zku. W wi�kszo�ci przypadk�w pozostaj� jedynie przes�anki. – Lider takiego zwi�zku przecie� nigdy si� nie przyzna, �e kieruje struktur� uzale�nion� od zarz�du – m�wi dr Czarzasty z SGH. Mo�e on np. przez wi�kszo�� czasu dzia�a� rami� w rami� z innymi organizacjami, �eby w tej jednej, kluczowej kwestii stan�� po stronie pracodawcy. A potem dalej dzia�a� jak „normalny” zwi�zek. Inna strategia: przedstawiciel „��tego” siada do negocjacji z innymi grupami, ale bez upowa�nienia do podpisywania czegokolwiek. M�wi: ja musz� to jeszcze uzgodni� z reszt� cz�onk�w. Po czym wraca z „konsultacji” i bezradnie rozk�ada r�ce: nie zgodzili si�. Rozeznanie w zwi�zkowych barwach utrudnia to, �e oskar�enie o bycie „��tym” to rutynowe zagranie z zakresu czarnego PR-u. O ile najwi�ksze zwi�zki nie obrzucaj� si� b�otem, o tyle takie zarzuty kieruj� pod adresem mniejszych organizacji. Te nie pozostaj� im d�u�ne i odbijaj� oskar�enia.

Zak�adanie „��tych” organizacji u�atwia polski, pluralistyczny model zwi�zkowy, w kt�rym na terenie jednego zak�adu mo�e funkcjonowa� wiele struktur zawodowych. Dlatego sygna�em, �e powsta� taki organizm, mo�e by� sytuacja, w kt�rej w niech�tnej zwi�zkom firmie nagle znajduje si� miejsce nawet dla kilku organizacji. Doktor Mrozowicki m�wi, �e wi�ksze prawdopodobie�stwo powstania „��tego” jest tam, gdzie zwi�zki s� s�abe, a mniejsze tam, gdzie s� silne. – W firmie takiej jak Volkswagen Polska, gdzie uzwi�zkowienie si�ga 95 proc., nie ma miejsca na taki zwi�zek – zauwa�a.

„Prezesowskie” grupy unikaj� zapisywania si� do trzech g��wnych central, bo te mog�yby je odg�rnie rozwi�za�. Tym bardziej nietypowa jest sprawa tego z sieci handlowej (OPZZ obieca�o, �e mu si� przyjrzy).

Do centrali czasem warto przyst�pi�, bo w�wczas zwi�zek jest uznawany za reprezentatywny, a pracodawca powinien negocjowa� tylko z takimi (innym kryterium jest skupienie 10 proc. za�ogi). W praktyce jednak firmy traktuj� wszystkie zwi�zki tak samo, co u�atwia „��tym” zadanie. Duzi czasami skar�� niereprezentatywno�� w s�dzie, ale najcz�ciej zanim zapadnie wyrok, „��tego” ju� nie ma. Na jego miejscu pojawia si� nowy.

W opisywanej przez nas sieci handlowej szefowie sprzeda�y i kontrolingu ju� nie pracuj�. Lojalny wobec prezesa syndykat wci�� jednak dzia�a. Sie� tymczasem zapewnia nas, �e „szanuje prawa pracownik�w oraz dzia�a zgodnie z przepisami prawa, dlatego zawsze prowadzi dialog spo�eczny z istniej�cymi w firmie zak�adowymi organizacjami zwi�zkowymi”.

�r�d�o: forsal.pl