�

Przekszta�cenia takiego rodzaju s� oceniane pozytywnie - skutkuj� one korzystnymi rozwi�zaniami spo�ecznymi przy jednoczesnej wysokiej efektywno�ci ekonomicznej. Polska jest krajem, kt�ry w zakresie prywatyzacji przedsi�biorstw pa�stwowych nie wykorzystuje cz�sto klasycznej formy ESOP. G��wnymi przeszkodami s�:

- wysoka stopa procentowa (skutecznie zniech�caj�ca pracownik�w do zaci�gania kredyt�w)

- niedow�ad systemu bankowego

Stan prywatyzacji pracowniczej w Polsce

Od wej�cia do UE Polska zetkn�a si� z nowym wyzwaniem, jakim jest kapitalizm poprzemys�owy, oparty na szerokim wachlarzu us�ug, nowoczesnych technologiach i wiedzy. W naszej gospodarce, zw�aszcza w jej publicznej cz�ci, dominuj� zachowania i my�lenie typowe dla epoki industrialnej, opartej na wielkoseryjnej produkcji materialnej i masowej konsumpcji. Pojawia si� wi�c teza, i� dalsza skuteczna modernizacja kraju wymaga nie tylko kapita�u finansowego i nowych technologii, lecz tak�e – przynajmniej w tej samej proporcji – nowego typu �wiadomo�ci spo�ecznej.

Z inicjatywy Ministerstwa Gospodarki wystartowa� program prywatyzacji pracowniczej polegaj�cy na stworzeniu systemu udzielania gwarancji i por�cze� sp�kom z udzia�em pracownik�w i jednostek samorz�du terytorialnego. Wydaje si�, i� idea ta to �wiadome nawi�zanie do warto�ci zawartych w nowej fazie modernizacji kapitalizmu. Jednak praktyka transformacji pokazuje, �e jest to idea kontrowersyjna.

O tym, �e jest to szansa na zmian� mentalno�ciow�, �wiadcz� wyniki bada� przeprowadzonych przez socjolog�w. Przytocz� tu jedynie jeden aspekt analizy, dotycz�cy atmosfery spo�ecznej w firmach. Okaza�o si�, �e sp�ki pracownicze zdecydowanie wyr�nia�a atmosfera przedsi�biorczo�ci i konkurencyjno�ci. Warto podkre�li�, �e wska�nik ilustruj�cy ten typ nastroj�w jest w sp�kach pracowniczych niemal trzykrotnie wy�szy ni� w sp�kach sprywatyzowanych.

Jak to robi� Brytyjczycy

Pierwsza sp�ka pracownicza, John Lewis Partnership, powsta�a w Anglii w 1929 r. To du�a firma handlowa, kt�ra obecnie jest w�asno�ci� ok. 67 tys. os�b, w wi�kszo�ci pe�noetatowych pracownik�w. Spektakularnym przyk�adem sukcesu sp�ki pracowniczej jest brytyjski koncern transportowy National Freight Corporation zatrudniaj�cy 8 tys. os�b, wykupiony przez pracownik�w oraz mened�er�w w 1982 r. i wprowadzony na gie�d� w 1989 r. �redni pakiet akcji pracowniczych o warto�ci 600 funt�w w roku 1982 by� wart po debiucie 60 tys. funt�w.

Projekt stworzenia nowej generacji sp�ek pracowniczych mo�e by� postrzegany jako rozszerzanie sfery wolno�ci gospodarczej. Interesuj�ce dane o do�wiadczeniach brytyjskich zawiera opublikowany w styczniu raport z bada� przeprowadzonych przez zesp� naukowc�w pod kierunkiem prof. Josepha Lampela. Og�lny wniosek brzmi: sp�ki pracownicze lepiej radz� sobie na rynku ni� sp�ki niedysponuj�ce tym wa�nym, jak si� okazuje, rozwi�zaniem. Efektywno�� ekonomiczna sp�ek pracowniczych, mierzona poziomem zysku brutto, by�a w latach 2005 – 2008 nieco ni�sza ni� w zwyk�ych sp�kach. Charakterystyczne jest, �e w kryzysowych latach 2008 – 2009 ta r�nica wyra�nie si� zmniejszy�a. G��wny element przewagi konkurencyjnej sp�ek pracowniczych wi��e si� z ich elastycznym reagowaniem na wymogi rynku i dynamiczn� strategi� ekspansji biznesowej.

Ot� sp�ki pracownicze cz�ciej dzia�aj� w sektorach gospodarki opartych na wiedzy i wysokich kwalifikacjach pracownik�w. W latach 2008 – 2009 nak�ady na podnoszenie warto�ci si�y roboczej i kapita�u ludzkiego, mierzone warto�ci� dodan� na pracownika, wzros�y w sp�kach pracowniczych o 33 proc., natomiast w pozosta�ych sp�kach o 17 proc. Istotne znaczenie ma te� fakt, �e sp�ki pracownicze szybciej tworz� nowe miejsca pracy. W latach 2005 – 2008 �redni roczny wzrost zatrudnienia w sp�kach pracowniczych wyni�s� 7,5 proc., natomiast w pozosta�ych – 3,9 proc. Co ciekawe, w warunkach kryzysu, w latach 2008 – 2009, ta aktywno�� dotycz�ca tworzenia miejsc pracy w przypadku sp�ek pracowniczych wzros�a do 12,9 proc., a w pozosta�ych spad�a do 2,7 proc.

Wydaje si�, �e ten spos�b my�lenia o biznesie dobrze ilustruje wypowied� Charliego Mayfielda, prezesa rady nadzorczej firmy John Lewis Partnership, zamieszczona we wst�pie do wspomnianego raportu: „Korzy�ci z w�asno�ci pracowniczej wykraczaj� daleko poza kwestie gospodarcze. Je�eli chcemy odpowiedzialnego spo�ecze�stwa, nie mo�emy ogranicza� swego zainteresowania do spraw czysto biznesowych. Trzeba zdoby� si� na wysi�ek i piel�gnowa� nowe formy rozwoju kapitalizmu. Wiele jest mocnych stron w�asno�ci pracowniczej:

- bardziej zadowoleni pracownicy;

- bardziej odpowiedzialni mened�erowie;

- bli�szy zwi�zek ponoszonego ryzyka z otrzyman� nagrod�;

- sprawiedliwszy podzia� zysku.

Wszystko to prowadzi do wi�kszej kultury odpowiedzialno�ci i zaufania w miejscu pracy i w jego otoczeniu. To s� nie tylko cechy �ywej i kwitn�cej gospodarki rynkowej, lecz tak�e fundamenty lepszego spo�ecze�stwa”.

Wyzwania

Istot� sukcesu w�asno�ci pracowniczej na Zachodzie jest po��czenie udzia�u we w�asno�ci z partycypacj� w zarz�dzaniu. Dzi�ki temu powstaje nowy typ odpowiedzialno�ci biznesowej, co jest widoczne w sferze stosunk�w pracy, stosunk�w z klientem, jak te� w wynikach ekonomicznych. W warunkach polskiego kapitalizmu projekt stworzenia nowej generacji sp�ek pracowniczych mo�e by� postrzegany jako rozszerzanie sfery wolno�ci gospodarczej i mechanizm promowania warto�ci kapitalizmu poprzemys�owego, gdzie partycypacja zast�puje akcje protestacyjne, a odpowiedzialno�� wsp�w�a�ciciela wypiera egalitarn� roszczeniowo��. Istotne jest te�, by procesowi tworzenia sp�ek pracowniczych towarzyszy�y wsparcie program�w edukacyjnych i zorganizowana forma wymiany do�wiadcze�.

Stanowisko Konfederacji Pracodawc�w Polskich

Konfederacja Pracodawc�w Polskich popiera projekt zmiany ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, powsta�y w wyniku przyj�cia przez Rad� Ministr�w programu wsparcia prywatyzacji pracowniczej. Celem projektu, kt�rego pe�na nazwa brzmi „Wsparcie prywatyzacji poprzez udzielanie por�cze� i gwarancji sp�kom z udzia�em pracownik�w i jednostek samorz�du terytorialnego (sp�kom aktywno�ci obywatelskiej)” jest wprowadzenie dodatkowych regulacji s�u��cych wspieraniu inicjatywy pracowniczej w procesach prywatyzacyjnych i upad�o�ciowych, a tak�e w odniesieniu do pracownik�w przedsi�biorstw znajduj�cych si� w upad�o�ci lub takich, kt�rych prywatyzacja mog�aby si� op�ni� z uwagi na zmniejszone zainteresowanie inwestor�w.

�

Dane NIK z marca 2009 r. wskazuj� na legalno��, rzetelno��, celowo�� i gospodarno�� przebiegu oraz pozytywne efekty prywatyzacji z lat 2000 – 2007, polegaj�cej na oddaniu przedsi�biorstwa do odp�atnego korzystania sp�kom z udzia�em pracownik�w (tzw. leasing pracowniczy). NIK pozytywnie oceni� dzia�ania skontrolowanych organ�w za�o�ycielskich w procesie przygotowywania um�w prywatyzacyjnych. Prywatyzacja bezpo�rednia by�a w latach 2000-2007 efektywn� �cie�k� prywatyzacji niewielkich przedsi�biorstw z udzia�em ich za��g. W tym okresie przekszta�cono 185 przedsi�biorstw, z czego jedynie 14 by�o nieudanych, a zobowi�zania finansowe wynikaj�ce z 29 um�w zosta�y zrealizowane z wyprzedzeniem. Sp�ki pracownicze po przekszta�ceniach osi�ga�y na og� korzystne wyniki finansowe i prawid�owo wykonywa�y umowy.

�

KPP podaje, i� do�wiadczenia innych kraj�w dowodz�, �e sp�ki pracownicze radz� sobie na rynku lepiej ni� sp�ki nie dysponuj�ce tym rozwi�zaniem. G��wnym elementem przewagi konkurencyjnej jest elastyczno�� reagowania na wymogi rynku i dynamiczna strategia ekspansji biznesowej, a tak�e du�o wi�kszy stopie� identyfikacji pracownik�w z pracodawc�. Podmioty te cz�ciej dzia�aj� w sektorach gospodarki wysokich technologii, jednocze�nie szybciej tworz� miejsca pracy.

�

- W polskich warunkach stworzenie nowej generacji sp�ek pracowniczych traktujemy jako rozszerzenie sfery wolno�ci gospodarczej oraz promocj� warto�ci kapitalizmu przemys�u pracowniczego – partycypacja w�asno�ci zast�puje protesty pracownicze. Jednocze�nie wskazujemy na potrzeb� przeprowadzenia stosownych akcji informacyjnych i promocyjnych – m�wi ekspert KPP Piotr Rogowiecki.

�

Aktualno�ci legislacyjne.

�

20 lipca 2010r. Ministerstwo Gospodarki przyj�o i skierowa�o do dalszych prac legislacyjnych projekt nowelizacji trzech ustaw: o komercjalizacji i prywatyzacji, o por�czeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Pa�stwa oraz niekt�re osoby prawne, a tak�e Prawa upad�o�ciowego i naprawczego. G��wne cele projektu to wsparcie prywatyzacji pracowniczej, zwi�kszenie zainteresowania jednostek samorz�du terytorialnego udzia�em w procesach prywatyzacyjnych i upad�o�ciowych, a tak�e upowszechnienie w�asno�ci obywatelskiej.

Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji wprowadza definicj� sp�ki aktywno�ci obywatelskiej oraz okre�la zakres zbywania jej akcji lub udzia��w. Zgodnie z now� ustaw�, w sp�ce aktywno�ci obywatelskiej udzia�owcami b�d� jej pracownicy (co najmniej 33 proc. akcji lub udzia��w). Pozosta�e akcje b�d� udzia�y b�d� mog�y nale�e� wy��cznie do rolnik�w lub rybak�w, jednostek samorz�du terytorialnego oraz kooperant�w - os�b fizycznych, kt�re przez ostatnie 2 lata �wiadczy�y dla niej us�ugi. Do sp�ki aktywno�ci obywatelskiej powinno przyst�pi� co najmniej 30 proc. og�u pracownik�w prywatyzowanego podmiotu.

�

Projekt ustawy okre�la r�wnie� nowe obowi�zki informacyjne ministra Skarbu Pa�stwa. B�dzie on musia� powiadomi� pracownik�w, pracodawc� oraz jednostki samorz�du terytorialnego o rozpocz�ciu procesu prywatyzacji przedsi�biorstwa i jej przebiegu. Projekt ustawy ustanawia tak�e zakaz zbywania akcji lub udzia��w sp�ki aktywno�ci obywatelskiej w ci�gu 2 lat od zawarcia umowy prywatyzacyjnej oraz sankcje za naruszenie tego nakazu.

�

Z kolei w ustawie o por�czeniach i gwarancjach zmiany obejmuj� rozszerzenie katalogu dzia�a� uprawniaj�cych do otrzymywania por�cze� i gwarancji na gruncie przepis�w tej ustawy poprzez dodanie zapisu o wspieraniu udzia�u sp�ek aktywno�ci obywatelskiej i sp�ek pracowniczych w procesach prywatyzacyjnych i upad�o�ciowych.

�

Z kolei w ustawie Prawo upad�o�ciowe i naprawcze autorzy projektu chc� zwi�kszy� mo�liwo�� udzia�u sp�ek aktywno�ci obywatelskiej w post�powaniach upad�o�ciowych, co ma nast�pi� przez rozszerzenie prawa pierwsze�stwa na sp�ki aktywno�ci obywatelskiej. Je�eli rada wierzycieli wyrazi zgod� na sprzeda� mienia z wolnej r�ki, obok sp�ki z udzia�em ponad po�owy pracownik�w r�wnie� sp�ka aktywno�ci obywatelskiej b�dzie mia�a pierwsze�stwo w nabyciu przedsi�biorstwa upad�ego lub jego zorganizowanej cz�ci, nadaj�cej si� do prowadzenia dzia�alno�ci gospodarczej.

�

Projekt ustawy o zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji oraz niekt�rych innych ustaw zosta� opracowany w Rz�dowym Centrum Legislacji na podstawie za�o�e� zawartych w przyj�tym przez Rad� Ministr�w 20 pa�dziernika 2009 r. programie rz�dowym pod nazw� „Wsparcie prywatyzacji poprzez udzielanie por�cze� i gwarancji sp�kom z udzia�em pracownik�w i jednostek samorz�du terytorialnego (sp�kom aktywno�ci obywatelskiej)”.

Rafa� Nowak

�

Opracowano na podstawie:

Prywatyzacja pracownicza, ale jaka - autor Pawe� Ruszkowski 26-03-2010, www.rp.pl

Prywatyzacja pracownicza - MG chce u�atwie� 20.07.2010 , www.podatki.biz

Prywatyzacja pracownicza: poparcie KPP 28.04.2010, www.egospodarka.pl